Szkice z Cejlonu malowane pod wodą 150 lat temu ze specjalnego dzwonu do nurkowania, z użyciem własnej techniki malarskiej to owoc wyprawy pierwszego nurka-malarza.
„Mocny skok z brzegu ciężkiej łodzi wprowadził mnie na głębinę. Natychmiast znalazłem się w dzwonie do nurkowania; ostrożnie wślizgnąłem się do środka i zacząłem oddychać w ciasnej przestrzeni, w której wszystkie dźwięki odbijały się echem od żelaznych ścian…”.
Tak opisuje Eugen von Ransonnet swoją pierwszą próbę nurkowania w Oceanie Indyjskim nieopodal Galle na Cejlonie. Niesamowita historia. Kiedy ją przeczytałam, wiedziałam że muszę ją Wam opowiedzieć.
Jest październik 1864 roku. Do brzegów Cejlonu dociera Eugen von Ransonnet, ma za sobą 20 dni morskiej podróży z Wiednia. Przywozi ze sobą dzwon do nurkowania, własnego projektu i zamierza …siedząc w nim na dnie oceanu malować podwodny świat.
Kim był Eugen von Ransonnet
Eugen VON RANSONNET urodził się 7 czerwca 1838 r. w Wiedniu. Już od wczesnych lat przejawiał wielki talent artystyczny. W wieku 12 lat został najmłodszym studentem Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu. Jego największą miłością była zawsze sztuka i morze. Jednak w połowie XIX wieku, potomek arystokratycznej rodziny powinien był oddać się bardziej uznanej profesji. Tak więc w 1855 r. podjął on studia prawnicze, aby trzy lata później zostać urzędnikiem Cesarskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Na szczęście objęte stanowisko dało mu możliwość podróżowania i kontynuowania własnych zainteresowań. Wszędzie zabierał ze sobą szkicownik i wykorzystywał każdą okazję do malowania. Dzięki temu, że był członkiem wielu towarzystw naukowych w Wiedniu, nawiązał kontakty z naukowcami, którzy pomogli mu opisać zebrane przez niego okazy. Niejednokrotnie były wśród nich nowe gatunki. W 1862 roku udał się w podróż do Palestyny, Egiptu i Arabii. Tam, uczył się arabskiego, badał Morze Czerwone i zbierał koralowce oraz inne morskie okazy tworząc własną kolekcję. Podczas tej podróży naszkicował swoje pierwsze podwodne krajobrazy. Malował je siedząc w łodzi i obserwując podwodny świat przez powierzchnię wody. Po powrocie, w Wiedniu zaczął przygotowywać własnoręczne ilustracje litograficzne do książki o tej podróży, która ukazała się w 1863 roku.
Podwodny świat wciąż kusił Ransonneta, więc dwa lata później wybrał się na Cejlon, aby malować życie oceanu, ale tym razem siedząc na jego dnie. Tak powstały jego szkice z Cejlonu
Dzwon do nurkowania wg projektu Ransonneta
Eugen von Ransonnet opisał szczegółowo opracowany przez siebie projekt. Jego dzwon miał trzy stopy wysokości [0,948 m] oraz dwie i pół szerokości [0,79 m]. Wykonany był z blachy i ważył ok. 80 funtów [około. 45 kg]. Z przodu i na dachu dzwonu znajdowały się okna z grubego na cal szkła [około. 2,6 cm]. Do regulowania zanurzenia służyły obciążniki rozmieszczone w czterech punktach. W podstawie dzwonu znajdował się otwór przez który nurek dostawał się do środka oraz żelazny pręt do siedzenia. Do wnętrza dzwonu doprowadzane było powietrze za pomocą węża połączonego z pompą umieszczoną na lądzie lub na łodzi.
Pierwsza próba dzwonu Ransonneta
Jest 25 listopada 1864 roku, Ransonnet wynajmuje ciężką łódź, kształtem zbliżoną do europejskich oraz sześciu pomocników. Na miejsce próby wybiera małą zatokę niedaleko Galle. Dzwon do nurkowania zostaje ustawiony w wodzie i obciążony za pomocą kul armatnich włożonych w sieć. Następnie do dzwonu zostaje podłączony wąż doprowadzający powietrze z pompy ustawionej na łodzi. Regulując obciążeniem powoli całe urządzenie zostaje zanurzone w głębokiej wodzie. Wszelkie obawy Ransonneta odnośnie zagrażających mu rekinów znikają na widok psa unoszącego się na wodzie. Kiedy kilka wstępnych prób zanurzenia i wynurzenia dzwonu wypada pomyślnie, Ransonnet skacze z łodzi i pod wodą dostaje się do wnętrza dzwonu. Siedząc na pręcie umieszczonym w postawie i oddychając powietrzem doprowadzonym z łodzi, spaceruje po dnie oglądając pierwszy raz życie oceanu spod wody. Jest zafascynowany tym co ogląda i spędza pod wodą aż 3 godziny.
Wrażenia z dna Oceanu Indyjskiego
„z niecierpliwością wyciągnąłem rękę w kierunku koralowca, ale nie mogłem go dotknąć, tak jak dziecko, które próbuje uchwycić rzeczy poza swoim zasięgiem, ponieważ w wodzie wszystko wydaje się tak zwodniczo bliskie, a jednocześnie mniejsze, więc to jest normalne, że poczucie odległości i wielkości jest całkowicie zatracone. Wkrótce zdajesz sobie sprawę, że w głębinach oceanu musisz nie tylko nauczyć się poruszać, ale także widzieć i słyszeć. ” *
„w migoczącym, szmaragdowo-zielonym świetle, oświetlonym słońcem, rozciągało się przede mną piaszczyste dno morskie, na którym blask figlarnych fal tworzył przeplatający się wzór kolorowych pasm światła. Tu i tam poszczególne pojedyncze grupy koralowców rosły na kamieniach zanurzonych w piasku, a czerwonawy cień w oddali sygnalizował obszar, gdzie wysoka na dwadzieścia stóp i gruba na pięć do sześciu stóp bryła Madreporaria (koralowce kamienne) wznosi się z głębin w fantastycznym kształcie.”*
„W tle scenerii rozwinęła się piaszczysta równina, która lśniła w czystej szmaragdowej zieleni przez krystalicznie jaśniejącą wodę. W oddali wystał kamień na powierzchnię, ale dalej wszystko było rozmazane w bordowym odcieniu. Stopniowo ryby – motyle morza – które początkowo trzymały się z daleka, zaczęły roić się wokół mnie, kto mógłby opisać ich czarujące kolory, gdy blask fal rozlewał się po ich fluorescencyjnych łuskach. ” *
Eugen von Ransonnet twierdził, że nikt przed nim nie dokonał czegoś podobnego. Należy go więc uznać za pioniera malarstwa podwodnego, a jego projekt jako niezwykły.
Technika malowania pod wodą
Atmosferę obserwowanego przez siebie podwodnego świata, Ransonnet nie tylko barwnie opisał ale i zilustrował ją malarsko. Siedząc pod wodą szkicował ołówkiem na specjalnym lakierowanym papierze (własnego wynalazku), a koloru swym wstępnym szkicom dodawał już na powierzchni.
O swojej metodzie pracy Ransonnet napisał
„Użyłem zielonkawego lakierowanego papieru po którym mogłem rysować miękkim ołówkiem, nawet gdy był mokry. Gotowy szkic był umieszczony w blaszanym pudełku i wyniesiony z dzwonu W czasie nurkowania; druga warstwa lakieru zapobiegała rozmyciu szkicu, a w końcu został on pomalowany przezroczystą farbą olejną. ”*
Jego szkice z Cejlonu wiernie oddają najdrobniejsze szczegóły ilustrowanych obiektów i zabierają nas w magiczny podwodny świat jaki 150 lat temu Eugen von Ransonnet zobaczył nurkując w Oceanie Indyjskim niedaleko Galle.
Ransonnet nie powtórzył już nigdy tej próby z dzwonem do nurkowania. Wciąż jednak, poszukiwał nowych technik obserwowania podwodnego świata.
Jego książka opisująca wrażenia z Cejlonu zawiera również kilka ilustracji z życia wyspy. Szczególnie był on zafascynowany jej egzotyczną przyrodą. Oto, krótki cytat:
„Nic nie może być bardziej urocze niż poranny spacer w bezpośrednim sąsiedztwie Galle. Drogi, które są utrzymywane w doskonałym stanie, mają na ogół czerwonawy odcień i prowadzą przez pola ryżowe jaśniejące zielenią i pod ciemną masą drzew; zmieszanych palm kokosowych i areka, plantanów i bambusów, które z wdziękiem wyginają swe dające cień gałęzie na ścieżkę. Liczne małe ptaki i motyle dodają jasności listowiu, a duże jaszczurki (Monitor), od trzech do czterech stóp długości, cieszą się swą drzemką, słodkim nieróbstwem w porannym słońcu.”**
Żródła:
*Ransonnet-Villez, E. (1868): Ceylon, Skizzen seiner Bewohner, seines Thier- und Pflanzenle- bens und Untersuchungen des Meeresgrundes nahe der Küste
** Ransonnet, E. (1867): “Sketches of inhabitants, animal life and vegetation in lowland and high mountains of Ceylon as well as of the submarine scenery near the coast, taken in diving bell by the Baron Eugene de Ransonnet”
Zdj. tytułowe: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ransonnet.jpg
Pozostałe zdjęcia pochodzą z książki **
